شناسه خبر : 29062, منتشر شده در مورخ : ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴

روزنامه های صبح ایران

یادداشت سراج|چشم‌انداز دیپلماسی در پرتو بازتعریف منازعه هسته‌ای ایران: پیامدها و الزامات مذاکرات عمان نویسنده: معصومه علیانپور

باید توجه داشت که دامنه تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، از چارچوب صرفاً هسته‌ای فراتر رفته و در قالب برچسب‌هایی همچون حمایت از تروریسم یا نقض حقوق بشر نیز استمرار یافته است. بنابراین، حتی در سناریوی احیای توافق، بخشی از تحریم‌ها باقی خواهند ماند، مگر آنکه مذاکرات به حوزه‌هایی فراتر از مسائل هسته‌ایتسری یابد. در غیر این صورت، توافق حاصل‌شده ممکن است واجد اثربخشی محدود و ناپایدار تلقی گردد. در این میان، تداوم بحران‌های منطقه‌ای ـ به‌ویژه در فلسطین و یمن ـ می‌تواند در ارزیابی اولویت‌های سیاست خارجی قدرت‌های جهانی و تأثیرگذاری بر میزان تمرکز آن‌ها بر پرونده هسته‌ای ایران مؤثر باشد. تحول در محاسبات ژئوپلیتیکی، بویژه با توجه به نقش ایران در معادلات محور مقاومت، می‌تواند کارکرد دوگانه‌ای در روند مذاکرات ایفا کند: از یک‌سو تقویت موقعیت چانه‌زنی و از سوی دیگر، افزایش حساسیت‌ها نسبت به توانمندی‌های منطقه‌ای ایران.

خلاصه مقاله: چشم‌انداز دیپلماسی در پرتو بازتعریف منازعه هسته‌ای ایران

نویسنده: معصومه علیانپور

مقدمه

پرونده هسته‌ای ایران در دو دهه اخیر به یکی از محورهای اصلی چالش‌های بین‌المللی تبدیل شده است. ایالات متحده و متحدانش با برجسته‌سازی ابعاد امنیتی این پرونده، تحریم‌های متعددی را علیه ایران وضع کردند و رژیم صهیونیستی نیز به تداوم گفتمان تهدید علیه ایران پرداخته است.

توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام)

توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵ به عنوان یک تلاش جمعی برای مدیریت بحران و بازتعریف نقش ایران در نظم منطقه‌ای شکل گرفت. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از این توافق، بی‌اعتمادی به ابزارهای حقوقی و توافق‌محور را به دنبال داشت.

مذاکرات عمان

ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان، تلاشی برای بازگشایی کانال‌های دیپلماتیک است. این مذاکرات تأثیرات روانی مثبتی بر بازارهای مالی ایران داشت و امید به بهبود وضعیت اقتصادی را افزایش داد.

الزامات اقتصادی

احیای توافق هسته‌ای نیازمند زیرساخت‌های چندبُعدی است، از جمله تعامل با نظام مالی جهانی و انطباق با استانداردهای بین‌المللی. همچنین، لغو تحریم‌ها تنها در صورت توافق در حوزه‌های فراتر از مسائل هسته‌ای ممکن است.

بحران‌های منطقه‌ای

تداوم بحران‌های منطقه‌ای مانند وضعیت در فلسطین و یمن می‌تواند بر اولویت‌های سیاست خارجی قدرت‌های جهانی و تمرکز آن‌ها بر پرونده هسته‌ای ایران تأثیرگذار باشد.

چشم‌انداز دیپلماسی در پرتو بازتعریف منازعههسته‌ای ایران: پیامدها و الزامات مذاکرات عمان
نویسنده: معصومه علیانپور
 
در طی دو دهه اخیر، پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران به یکی از کانونی‌ترین محورهای چالش‌برانگیز در مناسبات بین‌المللی تهران با بازیگران غربی تبدیل شده است. روندی که با برجسته‌سازی ابعاد امنیتی فعالیت‌هایهسته‌ای ایران از سوی ایالات متحده آمریکا و متحدانش، زمینه‌ساز اعمال تحریم‌های چندلایه و شکل‌گیری نوعی اجماع بین‌المللی حول سیاست مهار شده است. در این میان، نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در تداوم گفتمان تهدیدمحور علیه ایران، در کنار فشارهای فزاینده رسانه‌ای و دیپلماتیک، بر شدت فضای تقابل افزود و مسیرهای گفت‌وگومحور را در مقاطع متعدد با انسداد مواجه ساخت.
با وجود این، توافق جامع هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) تجلی اراده‌ای جمعی در سطح بین‌المللی برای مدیریت بحران، بازتعریف نقش ایران در نظم منطقه‌ای، و بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک به‌جای راهبردهای تقابلی بود. اما خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از این توافق، نه‌تنها آن را به وضعیت تعلیق درآورد، بلکه نوعی بی‌اعتمادی ساختاری را نسبت به کارآمدی ابزارهای حقوقی و توافق‌محور در سیاست بین‌المللبه‌وجود آورد. در این بستر، ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن با میانجی‌گری عمان را می‌توان کوششی دوباره برای بازگشایی کانال‌های دیپلماتیک و ارزیابی امکان بازآفرینی توافق از طریق سازوکارهای انعطاف‌پذیر ارزیابی کرد.
نخستین و فوری‌ترین بازتاب این گفت‌وگوها، در سطح روانی نمود یافت؛ جایی‌که بازارهای مالی داخلی به‌سرعت به سیگنال‌های مثبت واکنش نشان دادند. کاهش نوسانات ارزی، تعدیل انتظارات تورمی و تقویت امید در میان بازیگران اقتصادی، حاکی از تأثیر نمادین ولی ملموس گشایش‌های دیپلماتیک است. این واکنش‌ها نشان می‌دهد که حتی در غیاب توافق نهایی، احیای فضای گفت‌وگو می‌تواند نوعی اطمینان نسبی در ساختار اقتصادی ایجاد کند. با این حال، استمرار این وضعیت مستلزم ترجمه فضای روانی به دستاوردهای عینی و ساختاری در سیاست‌گذاری اقتصادی و بین‌المللی است.
در صورت حصول توافقی ابتدایی در حوزه فعالیت‌هایهسته‌ای، بهره‌گیری از مزایای آن در گرو فراهم‌سازیزیرساخت‌هاییچندبُعدی است. از جمله الزامات بنیادین، می‌توان به احیای تعامل با نظام مالی جهانی، انطباق با استانداردهای نهادهایی نظیر FATF، و ارتقاء شفافیت ساختارهای اقتصادی داخلی اشاره کرد. بازگشت لوایح چهارگانه به اولویت تقنینی و اجرایی، در این راستا حائز اهمیت راهبردی خواهد بود. در غیاب چنین زمینه‌سازی‌هایی، لغو یا تعلیق تحریم‌هانمی‌تواندبه‌تنهاییتضمین‌کننده بهبود پایدار وضعیت اقتصادی کشور باشد.
 
همچنین باید توجه داشت که دامنه تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، از چارچوب صرفاً هسته‌ای فراتر رفته و در قالب برچسب‌هایی همچون حمایت از تروریسم یا نقض حقوق بشر نیز استمرار یافته است. بنابراین، حتی در سناریوی احیای توافق، بخشی از تحریم‌ها باقی خواهند ماند، مگر آنکه مذاکرات به حوزه‌هایی فراتر از مسائل هسته‌ایتسری یابد. در غیر این صورت، توافق حاصل‌شده ممکن است واجد اثربخشی محدود و ناپایدار تلقی گردد.
در این میان، تداوم بحران‌های منطقه‌ای ـ به‌ویژه در فلسطین و یمن ـ می‌تواند در ارزیابی اولویت‌های سیاست خارجی قدرت‌های جهانی و تأثیرگذاری بر میزان تمرکز آن‌ها بر پرونده هسته‌ای ایران مؤثر باشد. تحول در محاسبات ژئوپلیتیکی، بویژه با توجه به نقش ایران در معادلات محور مقاومت، می‌تواند کارکرد دوگانه‌ای در روند مذاکرات ایفا کند: از یک‌سو تقویت موقعیت چانه‌زنی و از سوی دیگر، افزایش حساسیت‌ها نسبت به توانمندی‌های منطقه‌ای ایران.
 
با این همه، از منظر حقوق بین‌الملل و منافع ملی، حصول توافقی که به تثبیت حقوقی برنامه صلح‌آمیزهسته‌ای ایران و خروج آن از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بینجامد، گامی استراتژیک در جهت تقویت جایگاه ایران در نظام بین‌الملل خواهد بود. تداوم وضعیت فعلی و احتمال بازگشت قطعنامه‌هایتعلیق‌شده شورای امنیت، تهدیدی مداوم برای ثبات ملی و جایگاه منطقه‌ای ایران محسوب می‌شود.
 
یکی از ویژگی‌های متمایز دور جدید مذاکرات، وجود نوعی انسجام و هماهنگی نسبی در سطوح عالی تصمیم‌سازی است؛ پدیده‌ای که در گذشته، گاه به‌عنوان مانعی در مسیر توافقات پایدار عمل می‌کرد. این اجماع، علاوه‌بر ارسال پیام ثبات به طرف‌های مقابل، می‌تواند زمینه‌ساز ورود تدریجی به گفت‌وگوهایجامع‌تر در حوزه‌های اقتصادی، حقوقی و امنیتی باشد. احیای تعامل با کشورهای اروپایی و برخی دولت‌های عربی که در سال‌های اخیر تحت تأثیر فشارهای فرامرزی آمریکا، از سطح همکاری خود با ایران کاسته بودند، از مهم‌ترین ظرفیت‌های دیپلماتیک مرحله پساتوافق خواهد بود.
 
در این میان، نقش قدرت‌های شرقی از جمله چین و روسیه نیز واجد اهمیت ژئوپلیتیکیقابل‌توجهی است. همراهی این دو کشور با مواضع ایران در مخالفت با تحریم‌های یک‌جانبه و تلاش برای شکل‌دهی به نظمی چندقطبی، می‌تواند در تقویت قدرت چانه‌زنی تهران تأثیرگذار باشد. با این حال، باید توجه داشت که پایداری این حمایت‌ها، تابعی از ملاحظات مستقل و اولویت‌های راهبردی خود آن کشورهاست و نمی‌توان آن را جایگزین استقلال در تصمیم‌سازی دانست.
 
در مجموع، درک درست از مختصات جدید نظام بین‌الملل، واقع‌گرایی در تحلیل ظرفیت‌ها و محدودیت‌های داخلی، و تقویت دیپلماسی چندلایه، پیش‌شرط‌های عبور موفق از وضعیت فعلی‌اند. توافق احتمالی در عمان، اگرچه نقطه پایان پرونده هسته‌ای نخواهد بود، اما می‌تواند نقطه عطفی برای تغییر پارادایم تقابل به سمت گفت‌وگو و بازسازی جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران باشد. این توافق، نه به‌مثابه فرجام منازعه، بلکه به‌عنوان بستری برای بازاندیشی در راهبردهای کلان سیاست خارجی ایران تلقی می‌شود؛ راهبردی که در صورت تلفیق عقلانیت دیپلماتیک، انسجام داخلی و هوشمندی ژئوپلیتیکی، می‌تواند مسیر گذار از انزوا به تعامل فعال را هموار سازد.
 

1. #ایران
2. #دیپلماسی
3. #منازعه_هسته‌ای
4. #برجام
5. #تحریم
6. #امنیت_ملی
7. #سیاست_خارجی
8. #گفتگو
9. #عمان
10. #توافق_هسته‌ای
11. #اقتصاد
12. #بازارهای_مالی
13. #ثبات_اقتصادی
14. #سازمان_ملل
15. #نظم_منطقه‌ای
16. #فشارهای_بین‌المللی
17. #رژیم_صهیونیستی
18. #گفتگوهای_غیرمستقیم
19. #تحولات_منطقه‌ای
20. #مذاکرات
21. #سیاست_مهار
22. #اعتماد_بین‌المللی
23. #مدیریت_بحران
24. #معادلات_منطقه‌ای
25. #منافع_ملی
26. #سازوکارهای_انعطاف‌پذیر
27. #تحلیل_سیاسی
28. #چالش‌های_بین‌المللی
29. #بی‌اعتمادی
30. #روابط_بین‌الملل
31. #تحلیل_اقتصادی
32. #نظام_مالی
33. #استانداردهای_بین‌المللی
34. #شفافیت_اقتصادی
35. #توسعه_روابط
36. #مذاکرات_هسته‌ای
37. #توافقات_بین‌المللی
38. #آینده_دیپلماسی
39. #سیاست‌های_خارجی
40. #منازعه
41. #گفتگوهای_دیپلماتیک
42. #تأثیرات_روانی
43. #تحریم‌های_اقتصادی
44. #تحلیل_استراتژیک
45. #مناطق_بحرانی
46. #قدرت‌های_جهانی
47. #سیاست_توسعه
48. #ایران_هسته‌ای
49. #دولت_ترامپ
50. #منازعه_هسته‌ای_ایران
51. #تحلیل_اجتماعی
52. #چشم‌انداز_آینده
53. #روندهای_بین‌المللی
54. #نقش_ایران
55. #دیپلماسی_فعال
56. #منازعه_منطقه‌ای
57. #گفتگوهای_سازنده
58. #توافقات_سیاسی
59. #نظام_بین‌الملل
60. #منازعات_بین‌المللی
61. #پیشرفت_دیپلماتیک
62. #توسعه_اقتصادی
63. #تحولات_جهانی
64. #منافع_اقتصادی
65. #توافقات_هسته‌ای
66. #چالش‌های_اقتصادی
67. #سیاستگذاری
68. #توافقات_تجاری
69. #نقش_دیپلماسی
70. #توافقات_غیرمستقیم
71. #تقویت_روابط
72. #سیاست‌های_داخلی
73. #منازعه_سازمان_ملل
74. #نظام_بین‌المللی
75. #چالش‌های_جغرافیایی
76. #امنیت_منطقه‌ای
77. #سیاست‌های_بین‌المللی
78. #تحلیل_روابط
79. #گفتگوهای_سیاسی
80. #تحلیل_روابط_بین‌الملل
81. #توافقات_سازمانی
82. #مذاکرات_بین‌المللی
83. #تحلیل_منازعات
84. #نقش_مذاکرات
85. #توسعه_دیپلماسی
86. #چالش‌های_سیاسی
87. #روابط_دولت‌ها
88. #منازعات_هسته‌ای
89. #گفتگوی_بین‌المللی
90. #تحلیل_اجتماعی
91. #سیاست‌های_اقتصادی
92. #منازعه_ایران
93. #توسعه_دیپلماسی
94. #چشم‌انداز_دیپلماسی
95. #نقش_ایران_در_جهان
96. #تحلیل_اقتصادی
97. #گفتگوهای_مؤثر
98. #منازعه_ایران_و_آمریکا
99. #تحلیل_بحران
100. #نقش_سازمان‌ها

(و ادامه...)

101. #گفتگوهای_دیپلماتیک
102. #منازعه_بین‌المللی
103. #تحلیل_سیاست
104. #قدرت‌های_منطقه‌ای
105. #نقش_ایران_در_خاورمیانه
106. #دیپلماسی_اقتصادی
107. #تحلیل_نقش
108. #نظام_سیاسی
109. #منازعه_سیاست
110. #تحلیل_توافق
111. #توسعه_روابط_بین‌الملل
112. #چالش‌های_جهانی
113. #سیاست‌های_توسعه
114. #منازعه_سازمانی
115. #گفتگوهای_سازمان
116. #تحلیل_روابط_اقتصادی
117. #نقش_گفتگو
118. #منازعه_سیاسی
119. #تحلیل_توسعه
120. #نقش_سازمان‌های_بین‌المللی
121. #گفتگوهای_غیرمستقیم
122. #منازعه_ایران_و_غرب
123. #تحلیل_دیپلماسی
124. #توافقات_موثر
125. #منازعه_در_خاورمیانه
126. #تحلیل_دیپلماسی_اقتصادی
127. #نقش_مذاکرات_بین‌المللی
128. #منازعه_ایران_و_آمریکا
129. #تحلیل_روابط_اقتصادی
130. #نقش_قدرت‌های_جهانی
131. #گفتگوهای_مؤثر
132. #تحلیل_سیاست_خارجی
133. #نقش_نهادهای_بین‌المللی
134. #منازعه_اقتصادی
135. #تحلیل_نقش_ایران
136. #گفتگوهای_سازمان‌های_بین‌المللی
137. #منازعه_سازمانی
138. #تحلیل_چالش‌ها
139. #نقش_دیپلماسی_اقتصادی
140. #منازعه_بین‌المللی
141. #تحلیل_نقش
142. #گفتگوهای_بین‌المللی
143. #تحلیل_منازعات
144. #منازعه_ایران_و_غرب
145. #تحلیل_دیپلماسی
146. #نقش_قدرت‌های_جهانی
147. #گفتگوهای_سازمان
148. #تحلیل_روابط_اقتصادی
149. #منازعه_اقتصادی
150. #تحلیل_نقش_ایران
151. #گفتگوهای_مؤثر
152. #تحلیل_سیاست_خارجی
153. #نقش_نهادهای_بین‌المللی
154. #منازعه_اقتصادی
155. #تحلیل_نقش
156. #گفتگوهای_بین‌المللی
157. #تحلیل_منازعات
158. #منازعه_ایران_و_غرب
159. #تحلیل_دیپلماسی
160. #نقش_قدرت‌های_جهانی
161. #گفتگوهای_سازمان
162. #تحلیل_روابط_اقتصادی
163. #منازعه_اقتصادی
164. #تحلیل_نقش_ایران
165. #گفتگوهای_مؤثر
166. #تحلیل_سیاست_خارجی
167. #نقش_نهادهای_بین‌المللی
168. #منازعه_اقتصادی
169. #تحلیل_نقش
170. #گفتگوهای_بین‌المللی
171. #تحلیل_منازعات
172. #منازعه_ایران_و_غرب
173. #تحلیل_دیپلماسی
174. #نقش_قدرت‌های_جهانی
175. #گفتگوهای_سازمان
176. #تحلیل_روابط_اقتصادی
177. #منازعه_اقتصادی
178. #تحلیل_نقش_ایران
179. #گفتگوهای_مؤثر
180. #تحلیل_سیاست_خارجی
181. #نقش_نهادهای_بین‌المللی
182. #منازعه_اقتصادی
183. #تحلیل_نقش
184. #گفتگوهای_بین‌المللی
185. #تحلیل_منازعات
186. #منازعه_ایران_و_غرب
187. #تحلیل_دیپلماسی
188. #نقش_قدرت‌های_جهانی
189. #گفتگوهای_سازمان
190. #تحلیل_روابط_اقتصادی
191. #منازعه_اقتصادی
192. #تحلیل_نقش_ایران
193. #گفتگوهای_مؤثر
194. #تحلیل_سیاست_خارجی
195. #نقش_نهادهای_بین‌المللی
196. #منازعه_اقتصادی
197. #تحلیل_نقش
198. #گفتگوهای_بین‌المللی
199. #تحلیل_منازعات
200. #منازعه_ایران_و_غرب