بررسی شاخص‌های قدرت اعضای بریکس با برخی قدرت‌های دیگر جهانی/اهداف و منافع ایران از عضویت در بریکس

ظهور گروه بریکس (شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در سال 2010 در سایه تحولاتی بود که در نظام بین‌الملل از زمان فروپاشی شوروی رخ داد و به تدریج منجر به تقویت این ایده شد که بدون چندجانبه‌گرایی عملاً کشورها امکان بیشینه‌سازی قدرت خود را در ساختار فعلی نظام بین الملل نخواهند داشت. به عبارت دقیق تر در فضای پساشوروی زمینه‌های نارضایتی کشورها از یک‌جانبه‌گرایی آمریکا و بحران دامن‌گیر اقتصاد جهانی (2008)، ضعف ساختارهای اقتصادی غربی، تحمیل فشارها و تحریم ها و تمایل کشورها برای رسیدن به فضای باز سیاسی منجر به آن شد که کشورهایی که سابقاً به دنبال ایجاد شرایط جدید و سازوکارهای نوین غیر غربی بودند عزم خود را برای به دست گرفتن ابتکارات جدید و با اتکا به اشتراکات نظری با دیگران رقم بزنند. بریکس متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، آفریقای جنوبی و هند است که البته همگی این کشورها دارای وزن قابل توجهی در نظام بین‌الملل در بعد اقتصادی، نظامی و سیاسی هستند. این گروه ائتلافی از کشورهای غیر غربی و فراقاره ای است که تلاش دارند در قالب مشارکت با یکدیگر در حداکثر سازی منافع ملی خود و با تبعیت از ایده چندجانبه گرایی از تنگناهای نظام بین‌الملل کنونی عبور کنند؛ چین و روسیه که دو رقیب اصلی غرب به شمار می‌روند پیشتاز ایجاد این گروه بوده اند.
ظرفیت اعضای گروه بریکس در این است که آنها سهم قابل توجهی از جمعیت جهان و حجم تجارت جهانی، قدرت نظامی و نفوذ سیاسی را در کنار هم دارند. گلدمن ساکس ادعا می‌کند که پتانسیل اقتصادی برزیل، روسیه، هند و چین به حدی است که می‌توانند تا سال 2050 به چهار اقتصاد مسلط تبدیل شوند. این کشورها بیش از 25 درصد از مساحت جهان، 40 درصد از جمعیت و در مجموع 3.22 میلیارد نفر را به خود اختصاص داده‌اند و در مجموع تولید ناخالص داخلی 15.435 (GDP) تریلیون دلار دارند. درمیان اعضا، چین بزرگ‌ترین اقتصاد در گروه بریکس را دارد که بیش از 70 درصد قدرت اقتصادی گروه را به خود اختصاص داده است. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، هند حدود 13 درصد را تشکیل می‌دهد؛ روسیه و برزیل حدود 7 درصد را تشکیل می‌دهند. مجموع تولید ناخالص داخلی آنها کمتر از 24.44 تریلیون دلار نیست. برزیل به‌تنهایی دارای 214 میلیون نفر با تولید ناخالص داخلی 1.45 تریلیون دلار در سال 2020 است، اما رشد آن به 2.44 تریلیون دلار در سال 2027 می رسد. روسیه امروز جمعیت تخمینی 74 میلیون و تولید ناخالص داخلی 1.713 تریلیون دلار امروز دارد و انتظار می‌رود تا سال 2027 به 1.766 دلار افزایش یابد. جمعیت هند 1.405 میلیارد است و انتظار می‌رود در سال 2027 به 1.467 میلیارد افزایش یابد. تولید ناخالص داخلی هند در سال 2022 به 2.651 تریلیون دلار است و در سال 2027 به 5.533 تریلیون دلار افزایش می‌یابد
بررسی شاخص‌های قدرت اعضای بریکس با برخی قدرت‌های دیگر جهانی

شاخص قدرت	چین	روسیه	هند	برزیل	آفریقای جنوبی	آمریکا	ژاپن	اتحادیه اروپا
جمعیت	1.433 میلیارد	145 میلیون	1.366 میلیارد	211 میلیون	58 میلیون	328 میلیون	126 میلیون	747 میلیون
مساحت سرزمین	9.6 میلیون کیلومترمربع	17 میلیون کیلومترمربع	3.3 میلیون کیلومترمربع	8.516 میلیون کیلومتر	1.22 میلیون کیلومتر	9.83 میلیون کیلومتر	378 هزار کیلومتر	3.376 میلیون کیلومتر
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی	139 میلیارد دلار	13 میلیارد دلار	42 میلیارد دلار	61 میلیارد دلار	5.4 میلیارد دلار	252 میلیارد دلار	14.5 میلیارد دلار	215 میلیارد دلار
مخارج نظامی	250 میلیارد دلار	61.4 میلیارد دلار	66.5 میلیارد دلار	27.8 میلیارد دلار	4.6 میلیارد دلار	649 میلیارد دلار	46.6	266
نسبت مخارج نظامی به تولید ناخالص داخلی	2.2%	4.3%	2.8%	2%	1.3%	4.7%	0.1%	1.2%
صادرات نظامی	5.5% از کل جهان	21	-	0.2%	0.3%	36%	-	27%
بودجه تحقیقاتی	2.1% GDP	0.99%	0.65%	1.26%	0.83	2.84	3.26%	2.21

در خصوص خط مشی رسمی بریکس باید گفت در اجلاسیه چهاردهم در 2022 اعضای بریکس بر لزوم متعهد ماندن به چندجانبه‌گرایی، تلاش برای دموکراسی بیشتر در حکمرانی جهانی، حفاظت از انصاف و عدالت، دفاع قاطعانه از سیستم تجاری چندجانبه و اقتصاد جهانی باز، ترویج توسعه مشترک جهانی، مخالفت با تحریم‌های یک‌جانبه و همکاری در زمینه‌هایی مانند اقتصادی، نوآوری فناوری، صنعتی و غذایی و انرژی، آب‌وهوا تاکید کردند. البته این روابط از سطح دولتی فراتر رفته و شامل تقویت ارتباطات بین مردم و تبادل فرهنگی و یادگیری متقابل نیز است. از سوی دیگر، هدف همکاری سیاسی و امنیتی اعضای بریکس با هدف دستیابی به صلح، امنیت، توسعه و همکاری برای جهانی عادلانه‌تر و منصفانه‌تر است. بریکس فرصت‌هایی را برای به اشتراک گذاشتن توصیه‌های سیاستی و بهترین شیوه‌ها در مورد مسائل داخلی و منطقه‌ای و ترویج بازسازی ساختار سیاسی جهانی برای متعادل‌تر کردن آن و بر اساس اصل چندجانبه‌گرایی فراهم می‌کند بدین ترتیب مشخص است که بریکس خواهان تغییر در امور جهانی و خواستار نظم مبتنی بر قوانین بهتر و عادلانه‌تر بدون سیطره و تسلط آمریکا است.
زمینه نزدیک شدن ایران و بریکس به یکدیگر را باید در درک تحول‌خواهی دو طرف جست که نظام سلطه جهانی را عملاً مروج تبعیض، استفاده از ابزار زور و تحریم و استانداردهای دوگانه و مداخله گرایانه در امور کشورها می‌دانند. در حالی که غرب امید دارد بتواند به بهانه‌های مختلف چون حقوق بشر، برنامه هسته‌ای و ... با مهار ساختن و منزوی کردن ایران موفق به تسلیم کردن و وادار ساختن این کشور برای پذیرش نظم غربی باشد، در مقابل ایران تلاش دارد تا با رویکرد عمل‌گرایانه برای مقابله و خنثی کردن با تأکید بر چندجانبه گرایی در سیاست خارجی خود را آزاد سازد. بنابراین ایران نیز به عنوان یکی از کشورهایی که دائماً در معرض تهدید و تحریم‌های اقتصادی بوده است این عضویت را در راستای امنیت اقتصادی خود تعریف می‌کند. بر همین اساس با شکل گیری سازمان ها و ائتلاف های جدید ایران سعی داشته است تا در آن عضویت داشته است؛ پویایی سیاست جمهوری اسلامی ایران باعث شد که در تاریخ 16 سپتامبر 2022 /25 شهریور 1401رسماً در سمرقند ازبکستان به سازمان همکاری شانگهای بپیوندد و نه ماه پس از پذیرش درخواست عضویت دائمی در پیمان شانگهای، درخواست عضویت خود در گروه بریکس را در تیر 1401 در دستور کار قرارداد. به طور کلی اهداف و منافع ایران از عضویت در بریکس شامل موارد زیر است:

ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دنبال تحول خواهی در نظام بین الملل و عبور از سلطه غربی بوده است. ایران به‌عنوان یک کشور انقلابی در برابر تسلط گفتمان غربی بر نظام بین‌الملل انتقادات اساسی وارد می‌سازد و از آنجا که هرگونه ائتلاف بر اساس شکل خاصی از قالب گفتمانی به‌وجود می‌آید، می‌توان اشتراک گفتمان ایران و کشورهای عضو بریکس را در حمایت از ایده چندجانبه‌گرایی در برابر یک‌جانبه‌گرایی مشاهده کرد. از آنجایی‌که در یک ائتلاف، رفتارها بر اساس اصول و هنجارهای توافق شده تنظیم می گردد ایران امیدوار است تا با عضویت در این گروه افزایش ضریب پیش‌بینی‌پذیری رفتارها و کاهش زور و رسیدن به مدیریت بهتر نظم جهانی را تسریع و تقویت کند. انتظار ایران این است که بتواند با عضویت در بریکس به نوعی به انتقال هنجارها و صدور دیدگاه‌های خود مبادرت بورزد.
برخی از اعضای بریکس خود در معرض جنگ اقتصادی و تحریم های غربی هستند از این رو بریکس سازوکاری برای مقابله با تحریم‌های یک‌جانبه از جنگ تاسیس بانک ها و دلارزدایی از معاملات طرح ریزی می کند که می‌تواند به کاهش آسیب‌پذیری اعضا کمک کند. با توجه به ظرفیت بریکس که پیشتر ارائه شد ارزهای ملی بریکس به‌تدریج سهم بازار بیشتری را در سیستم ارزی جهانی مبتنی بر دلار به‌دست می آورند. بانک‌های مرکزی کشورهای بریکس در سال گذشته موافقت کردند که پنجمین آزمایش مکانیسم بانکی را انجام دهند و این اقدام می‌تواند امکان جمع‌آوری ذخایر «ارز جایگزین» را برای محافظت از اقتصادشان در برابر شوک‌های خارجی فراهم کند. در ژوئن 2019، روسیه و چین با انعقاد توافقنامه‌ای در مورد توسعه تجارت متقابل و مبادلات مالی با استفاده از ارزهای ملی خود، روبل و یوان، اولین گام‌ها را برای دلارزدایی در روابط تجاری دوجانبه برداشتند. بنابراین ایران با عضویت در بریکس انتظار دارد که از چنین فضای طراحی شده برای امنیت اقتصادی خود بهره بگیرد.
ایران انتظار دارد تا از طریق همکاری با گروه بریکس بتواند علاوه بر رشد صنایع و صادرات غیر نفتی بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز بیفزاید به ویژه آنکه اعضای بریکس دارای ظرفیت‌های متعدد اقتصادی، تکنولوژی و دانش روز هستند. البته باید در نظر داشت که با عضویت ایران، بریکس می‌تواند به باشگاهی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی جهان تبدیل شود. در حوزه انرژی برای واردات کنندگان از جمله جمهوری خلق چین که بزرگ‌ترین وارد کننده انرژی نیز است بر امنیت انرژی آن می‌تواند تأثیر بگذارد. در واقع عضویت ایران می‌تواند به‌نوعی اولویت خاصی به روابط بریکس با ایران در حوزه انرژی بدهد. ایران دارای 157530000000 بشکه ذخایر نفت اثبات ‌شده است که در رتبه چهارم جهان قرار دارد و حدود 9.5 درصد از کل ذخایر نفت جهان به میزان 1650585140000 بشکه را به خود اختصاص داده است. ایران ذخایر ثابتی معادل 239.2 برابر مصرف سالانه خود دارد. این بدان معناست که بدون صادرات خالص، حدود 239 سال نفت دارد. از سوی دیگر انتظار ایران از عضویت در گروه بریکس اولاً کاهش وابستگی صادرات نفت به کشورهای غربی، کاهش وابستگی به نفت و تنوع‌بخشی کالاها، گسترش بازار و کسب سود تجاری برای رونق اقتصادی است.
بدون شک، بریکس با حضور قدرت‌های قابل توجه بین‌المللی ظرفیت آن را دارد که به شبکه‌سازی عظیم بین‌المللی دست زند. اگرچه این اقدام می‌تواند گام به گام و با پذیرش تدریجی کشورها انجام شود، اما با توجه به ماهیت و سیاست‌های چند دهه ایران ظرفیت پذیرش کشور ما در این گروه بالا بوده و این به معنای پیوستن ایران به شبکه جدید و بزرگی از روابط بین‌الملل است. ایران انتظار دارد با توجه به موقعیت جغرافیایی‌اش و قرار داشتن هم‌زمان در پنج زیرسیستم منطقه‌ای خلیج‌فارس، خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز و شبه قاره هند نه‌تنها می‌تواند به شبکه ارتباطی بین‌المللی بپیوندد بلکه به سبب داشتن موقعیت خود می‌تواند به یک بازیگر کلیدی و مهم ژئوپلیتیک در این شبکه تبدیل شود

به طور کلی عضویت در بریکس می‌تواند برای ایران با مزایای زیادی همراه باشد که در جدول زیر آمده است:

بعد	مزایا
اقتصادی	1- دسترسی به بازارهای بزرگ با اقتصادی بسیار پویا و متنوع. 2- جلب مشارکت و جذب سرمایه گذاری در توسعه و بهبود تولید داخلی. 3- کسب جایگاه مناسب در مراودات اقتصادی نظام جهانی و افزایش روابط بین‌المللی. 4- افزایش قدرت ایران در معاملات بین‌المللی و موفقیت در جذب سرمایه‌گذاری های بیشتر. و تسهیل تجارت، سرمایه‌گذاری، تبادل فناوری و تعامل همکاری های بین المللی پیشرفته 5- دستیابی به فضایی و روابط سیاسی و اقتصادی بیشتر با دیگر کشورهای منطقه. 6-کاهش تاثیرتحریم ها 6-گره خوردن اقتصاد ایران به اقتصاد قدرت های بزرگ غیر غربی 7- دسترسی به بازارهای گسترده‌ جهانی.
سیاسی	1- مشارکت در توسعه و بهبود روابط با کشورهای عضو. 2- ارتقای وضعیت ایران در نظام جهانی و افزایش روابط بین‌المللی 3-ارتقای جایگاه ایران در نظام جهانی و افزایش روابط بین‌المللی 4- عدم انزواگرایی در نظام ین الملل 5-تضعیف سیاست های آمریکا و کسب احترام در منطقه و جهان 6-تقویت تجدید نظر طلبی نظام بین الملل 7-- ایران، با عضویت در بریکس، عضو یک اتحادیه اقتصادی قدرتمند در جهان می‌شود که اعضای آن شامل روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی می‌شوند. 8- ایران با ورود به این اتحادیه، قدرت و سطح تأثیرگذاری خود را در صحنه بین‌المللی افزایش خواهد داد. 9- با عضویت در بریکس، ایران قادر خواهد بود روابط خود با روسیه، چین و هند را تقویت کند.
امنیتی	1- با عضویت در بریکس، ایران می تواند همکاری های خود را در زمینه‌های امنیتی و دفاعی با کشورهای عضو افزایش دهد. 2- - با توجه به نقش اقتصادی و امنیتی بریکس در منطقه و جهان، عضویت ایران در این اتحادیه می‌تواند به تقویت نقش و تاثیرگذاری کشور در امنیت منطقه و جهان شود 3-ایران می تواند در بعد تکنولوژی و همکاری های امنیتی از ظرفیت های بریکس استفاده کند 4-با عضویت ایران و روابط نزدیک ایران با کشورهای عضو شورای امنیت وتوی قطعنامه های نظامی علیه ایران موجب شکست طرح های تهاجمی می شود.

برچسب ها :

یادداشت روزنامه خبر