یادداشتی از دکتر ملک‌زاده؛
الگوی «عملِِ سیاسی مسلمانان»
یکی از ابعاد مهم واقعه عاشورا که باید در منابر و خطابه به تبیین آن پرداخت، ابعاد سیاسی این نهضت است. در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، نهضت عاشورا را می‌توان نقطه عطفی دانست که از جنبه‌های گوناگون، آغازگر تحولات در اندیشه و عمل سیاسی جامعه مسلمانان بوده است.
به گزارش سراج به نقل از مدرسه رسانه ای فکرت، ضمن تسلیت ایام محرم قبل از هر چیز باید اعلام کنیم که عزاداری و سوگواری ما در مصائب حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) صرفاً ناظر به مرثیه‌سرایی و گریه و ماتم نیست، چه آنکه حقیقتاً مهم‌تر از عزاداری، ارتقای سطح معرفت و بصیرت در دستگاه امام‌حسین (ع) است که به برکت همین محافل و مجالس، زمینه تحقق این مهم فراهم می‌شود.
به کوری چشم دشمنان اهل‌بیت (ع)، همین محافل و مجالس حسینی بهترین فرصت برای بصیرت افزایی و اهتمام نسبت به فریضه جهاد تبیین است که مقام معظم رهبری آن را فوری و قطعی برشمردند.
اساساً یکی از مهم‌ترین اهداف برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر، زمینه سازی جهت آشنایی با اهداف قیام حسینی است، به‌ویژه از این منظر که حرکت امام‌حسین (ع) برای اقامه حق و عدل و اجرای احکام شریعت ناب محمدی (ص) بوده است و ما شیعیان و محبین ایشان نیز باید دقیقاً در همین راستا بکوشیم.
در روایات متواتر، امامان معصوم (ع) هم در گفتار و هم در رفتار بر این موضوع مهم تأکید کرده و از هر فرصتی برای زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره رشادت و حماسه‌های حضرت سیدالشهدا (ع) و اصحاب بزرگوارش و تبیین اهداف قیام عاشورا بهره می‌گرفتند.
بزرگداشت این ایام از سوی دوستداران اهل‌بیت (ع) زمینه زنده ماندن یاد و خاطره شهدا و فلسفه شهادت امام‌حسین (ع) و خاندان و یاران باوفایش را در طول تاریخ اسلام فراهم می‌کند. امسال اما برگزاری این مراسم به‌دلیل فشارها و تهدیدات گسترده علیه اساس مکتب و آموزه‌های اسلام و به‌ویژه مکتب اهل‌بیت (ع) از سوی جریان‌های معاند خارجی و وابستگان داخلی آن‌ها اهمیتی مضاعف یافته‌است.
همه حرکات و سکنات امام‌حسین (ع) در جریان نهضت عاشورا گواهی می‌دهد مهم‌ترین هدف ایشان، اقامه حق و عدل، برپایی دین خدا و برقراری حاکمیت احکام شریعت و بر هم زدن بنیان ظلم و جور و طغیان بوده است. دنبال کردن چنین اهدافی در واقع تداوم بخشیدن به راه پیامبر اکرم (ص) و پیامبران الهی بوده است که با هدف اقامه قسط و ایجاد حکومت و نظام الهی در میان قوم خود مبعوث شدند. از این رو در زیارت وارث، امام‌حسین (ع) را وارث انبیا می‌خوانیم: «السلام علیک یا وارث آدم صفوةالله… یا وارث نوح نبی‌الله…». فرصت منبر و خطابه در این ایام به‌ویژه دورانی که دشمنان اسلام و اهل‌بیت (ع) کمر همت بر نابودی احکام الهی بسته‌اند، فرصتی مناسب برای تبیین اهداف قیام و نهضت حسینی است.
یکی از ابعاد مهم واقعه عاشورا که باید در منابر و خطابه به تبیین آن پرداخت، ابعاد سیاسی این نهضت است. در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، نهضت عاشورا را می‌توان نقطه عطفی دانست که از جنبه‌های گوناگون، آغازگر تحولات در اندیشه و عمل سیاسی جامعه مسلمانان بوده است. مهم‌ترین رمز و راز جاودانگی حادثه عظیم عاشورا در گستره تاریخ بشریت، توجه این رویداد مهم تاریخی به ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بشری است. از این رو در طول تاریخ اسلام، دشمنان اسلام و اهل‌بیت (ع) همواره نگران برگزاری مراسم عزاداری امام‌حسین (ع) بوده‌اند و برخی حاکمان مستبد مانند متوکل عباسی سخت‌گیری‌های شدیدی به زائران حرم امام‌حسین (ع) اعمال می‌کردند. این مطلب نشان‌دهنده ابعاد سیاسی این حرکت و ترس دشمنان اهل‌بیت (ع) از الگو گرفتن عزاداران از این واقعه است. از این رو یکی از روش‌های مبارزاتی که توسط پیشوایان معصوم (ع) پس از شهادت امام‌حسین (ع) برگزیده شد، زنده نگه‌داشتن نهضت عاشورا و احیای فرهنگ این قیام خونین در میان مسلمانان بود. توجه نکردن به‌بعد سیاسی واقعه عاشورا و دور نگه‌داشتن این مراسم از وقایع سیاسی هر عصر، مطلوب دشمنان اسلام است. برگزاری مراسم صرفاً عاطفی و غیرسیاسی خطری برای دشمنان ندارد و چنین عزاداری‌هایی مطلوب اهل‌بیت (ع) هم نیست. سید بن طاووس در کتاب لهوف روایتی را نقل می‌کند که در آن پیامبر اکرم (ص) در مسجد مدینه داستان شهادت امام‌حسین (ع) را برای مردم تعریف می‌کرد. همه شروع به گریه کردند، پیامبر (ص) فرمود: «اتبکونه و لاتنصرونه؟!… آیا برایش گریه می‌کنید و یاری‌اش نمی‌دهید…؟»
بر اساس نقل‌های تاریخی روز عاشورای ۱۲۹۰ شمسی، زمانی که شمال و جنوب ایران در تصرف نیروهای روس و انگلیس بود، تبریز شاهد صحنه به دار کشیدن ۹ آزادی‌خواه تبریزی به‌دست لشکر قزاق روس بود. در همین اثنا صدای طبل و سنج از کوچه پسکوچه‌های تبریز شنیده می‌شد و مردم تبریز در این روز طبق معمول برای امام‌حسین (ع) در حال عزاداری بودند.
فرمانده روس با نقل این خاطره می‌گوید: «نگران بودم آن جمعیت عظیم عزادار حسینی به آزادی‌خواهان مبارز تبریزی بپیوندند و در آن صورت چه بر سر ما می‌آمد، اما جمعیت عظیم عزادار فقط عزاداری و گریه می‌کردند. آنان زنجیر و سینه و قمه می‌زدند و به اعدام ۹ دلاور آزادی‌خواه خود توجهی نکردند.»
این همان نتیجه رویکرد سکولاری به مراسم عزاداری و تبلیغ اسلام من‌های سیاست از سوی دشمنان است. به‌تعبیری می‌توان گفت در هیئتی که دغدغه حفظ نظام و امر به معروف و نهی از منکر و نفی طواغیت زمانه و مبارزه با آمریکا و صهیونیسم جهانی وجود نداشته‌باشد، ابن‌زیادها سینه می‌زنند، شمرها اشک می‌ریزند و یزیدها ضجه می‌زنند.
باز به نقل سید بن طاووس وقتی اهل‌بیت (ع) و کاروان اسرای کربلا به کوفه رسیدند، اهل کوفه به پهنای صورت اشک می‌ریختند، ولی همان مردم مورد عتاب حضرت زینب (س) قرار گرفتند. اشک صرفاً عاطفی و غیرسیاسی، نشانه ولایت‌مداری نیست و تقرّب الی الله ندارد.
یکی دیگر از پیام‌های عاشورا که باید در این ایام مورد توجه اهل منبر و مستمعان قرار گیرد، پیام پیروزی حق بر باطل و خون بر شمشیر است. الگوی حادثه عاشورا و شهادت مظلومانه امام‌حسین (ع) و خاندان و یاران قهرمانش، بهترین سرمایه برای کل تاریخ بشریت است تا پیروزی و افتخار را نصیب اهل حق کند. به فرموده قرآن کریم، اگر چه ممکن است باطل مانند کفی بر روی آب (رعد: ۱۷) در کوتاه زمانی با هیاهوی تبلیغاتی خود جولان داده و افکار عمومی را در دست گیرد و حق‌طلبان را گرفتار قتل، اسارت و انواع گرفتاری‌ها کند، اما عاقبت نیک و پیروزی از آن حق و حق‌طلبان خواهد بود. (زخرف: ۳۵) پاسداشت سالانه این واقعه در قالب مراسمی کاملاً ساده، بی‌تکلف و عاری از هرگونه خشونت و تعرض به دیگر فرق اسلامی با ابعاد معنوی، سیاسی و فرهنگی بزرگ، شیعیان را در تاریخ اسلام به‌عنوان امتی مقتدر، ولایی و با صلابت معرفی کرده است. نمایش خیل گسترده و باشکوه مراسم سوگواران حسینی در رسانه‌های جهان، مردمان جهان را به بررسی و مطالعه سیره و منش حسینی که بزرگ‌ترین الگوی امت اسلام است، ترغیب می‌کند. این امر احترام جهانی را برای آن امام همام ایجاد کرده و در نتیجه، قدرت سیاسی شیعه را افزایش خواهد داد. موضوعی که امروزه به‌دلیل تهدیدات گسترده استکبار علیه شیعیان و به‌ویژه ملت ولایت‌مدار و محب اهل‌بیت (ع) در ایران از اهمیت به سزایی برخوردار است. اکنون که این مراسم با شکوه می‌تواند به خاری در چشم دشمنان، اعم از استکبار و ایادی داخلی آن تبدیل شود شایسته است با بهره‌گیری هر چه بیشتر و بهتر از این نمایش عظیم قدرت، آن را زمینه‌ساز بیدار کردن انسان‌ها و تهییج بشریت علیه ظلم و بی عدالتی در جهان کنیم.
* دکتر محمد ملک‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
